Tinh thể mồi – Seed crystal

Chủ đề: liệu có thể bổ sung một phẩm chất tốt hoặc xoá bỏ một điểm mù cho một nhân sự để từ đó phát huy một cách vượt trội nhân sự đó?

1. Viện dẫn dẫn nhập:

– Không phải tự nhiên mà người xưa đúc rút “Giang sơn dễ đổi bản tánh khó dời”.

– Khi phỏng vấn Walter Bruckart, người dẫn dắt tập đoàn điện máy Circuit City tăng trưởng 18.5 lần trong 15 năm, về 5 yếu tố hàng đầu có ý nghĩa quyết định thành công đó, ông trả lời “Thứ nhất là nhân sự, thứ 2 là nhân sự, thứ 3 là nhân sự, thứ 4 là nhân sự và cuối cùng là nhân sự”.

– Có lần chuyện trò với Giáo sư Phan Văn Trường, tôi hỏi Giáo sư “Cơ sở nào giúp đánh giá cơ hội thành công của một người khi khởi nghiệp?”. Giáo sư chia sẻ với tôi “Đó chính là số phẩm chất tốt mà người đó có: 1 người có 1 phẩm chất tốt thì 1000 người có 1000 người, 2 phẩm tốt thì 1000 người có 100 người, 3 phẩm chất tốt thì 1000 người có 10 người, 4 phẩm chất tốt thì 1000 người chỉ có 1 người”. Đều đó đồng nghĩa, chỉ cần bổ sung được 1 phẩm chất tốt vào một người, bạn đã nhân năng lực của người đó lên 10 lần – nhưng việc bổ sung này là chưa bao giờ đơn giãn.

– Trong cuốn Từ tốt đến vĩ đại, Jim Collin có trích dẫn quan điểm xây dựng hệ thống của tập đoàn Nucor là “Hệ thống Nucor không nhằm thay đổi một người lười biếng thành siêng năng, mà là tạo ra một môi trường để những người siêng năng sống tốt và người lười bị đào thải”. Tức hệ thống của Nucor hướng đến tuyển dụng, sàng lọc những người tốt, loại trừ những nhân sự kém chứ không nhằm mục đích “thay đổi họ”. Điều này là phù hợp với quan điểm phương đông “Giang sơn dễ đổi bản tánh khó dời”.

Trong cuộc sống hôn nhân, trong mối quan hệ hợp tác, trong cộng sự sáng lập, đồng sáng lập… nhiều lúc ta chỉ ước có một điều, giá mà người đó có thể: để tâm hơn, hay kiên nhẫn hơn, ít tham lam hơn, tập trung hơn, ít háo thắng hơn… chỉ cần điều chỉnh được một trong số đó, thành công sẽ tự khắc đến và gần như không có cuộc chia ly, tan vỡ nào. Nhưng thực tế, điều đó lại rất hy hữu xảy ra.

Như những nhân vật gần như thập toàn, từ tài cho tới trí: Mã Tốc, Lữ Bố, Hàn Tín… có thể bớt háo thắng, bớt thể hiện một chút… thì có lẽ lịch sử sẽ đã khác rất nhiều. Nhưng những thay đổi đó là gần như không thể.

Nói như vậy, lẽ nào tính cách của một người là không thể thay đổi? => mục đích của Training/Coaching/Mentoring là để làm gì? Các công cụ này sẽ giải quyết được tới mức độ nào trong vấn đề nhân sự?

2. Góc nhìn từ trải nghiệm của cá nhân:

Khi còn làm ở công ty cũ, công ty chúng tôi có nhiều dự án, khá phức tạp, mỗi dự án thường có quy mô vài trăm đến hơn nghìn tỷ. Kinh nghiệm cho tôi thấy, sau khi cấu trúc xong bộ khung nhân sự chủ chốt, chúng tôi đã có thể xác định được khả năng thành bại của dự án, mà không qúa phụ thuộc vào mức độ khó khăn của dự án.

Tôi cũng nhận thấy gần như không có một nhiệm vụ, một dự án nào khó tới mức không thể làm được. Thay vào đó, tôi chỉ thấy những đội nhóm thực sự không phù hợp hoặc không đủ năng lực để thực hiện nhiệm vụ đó mà thôi. Nói gọn hơn “Không có nhiệm vụ khó, chỉ là không có đồng đội giỏi”.

Một ví dụ khác, tôi đã từng tận mắt chứng kiến sự xuất hiện của 1 “nhân sự chia rẽ” và 1 “nhân sự gắn kết” trong bộ khung nhân sự chủ chốt của 2 doanh nghiệp khác nhau. Chỉ duy nhất một chút khác biệt về nhân sự đó, kết quả của 2 tổ chức gần như hoàn toàn trái ngược nhau. Một bên bị đẩy đến bờ vực, một đạt những kết quả phi thường.

***

Câu hỏi đặt ra, nếu nhân sự có tính cách gây chia rẻ đó là một nhân sự giỏi, chịu cống hiến… thì lãnh đạo nên giữ bạn ấy và bằng một cách nào đó để chỉnh sửa từ “chia rẽ” thành “gắn kết”. Như vậy có phải dễ hơn rất nhiều khi phải tìm kiếm một nhân sự khác để thay thế hay không?

Nhưng bằng cách nào, phép màu nào để một người có thể thay đổi?

Training? Hay Coaching hay Mentoring? Áp đặt bằng các công cụ kiểm soát, giao nhiệm vụ, KPI, hay cơ chế tạo động lực dạng lương thưởng…?

Quan sát thấy, những công cụ này thường có ý nghĩa ngắn hạn hơn là thay đổi lâu dài tính cách một nhân sự.

Câu hỏi này lặp đi lặp lại, làm tôi liên tưởng đến thuật ngữ “Seed Crystal” – tinh thể mồi. Trong kỹ thuật, để người xưa tạo ra được đường phèn, họ dùng những sợi chỉ treo thẳng đứng vào trong một chậu đường nóng chảy, từ cộng chỉ sẽ xuất hiện một vài tinh thể đường phèn đầu tiên, sau đó thành tinh thể mồi để mồi và hình thành các viên đường phèn lớn bám quanh cộng chỉ.

Cách làm này cũng tương tự cách các nhà khoa học tạo ra chiếc bánh Wafer, công nghệ có ý nghĩa quan trọng, công nghệ lõi trong ngành bán dẫn để tạo ra những con chip máy tính hay điện thoại mà các bạn đang cầm trên tay.

Cách làm là người ta nấu Silicon (cát) nóng chảy trong lò nhiệt luyện. Để chúng không trở thành thuỷ tinh có cấu trúc đa phương. Người ta dùng một tinh thể mồi (Seed Crystal) để cắm vào bể silicon ấy rồi kéo dần nó lên, quá trình đóng rắn từ từ quanh tinh thể mồi này giúp định hướng sự đóng rắn, từ đó có được mạng tinh thể, cấu trúc như mong muốn.

Như vậy, quá trình thay đổi cấu trúc này cần 3 nhân tố:

1. Môi trường, tức một điều kiện nhiệt luyện nhất định nào đó.

2. Tinh thể mồi, giúp định hướng và duy trì quá trình ngưng tụ, hình thành cấu trúc.

3. Đặc tính vật liệu, tức khả năng đáp ứng và hình thành tinh tể như mong muốn.

***

Qua quá trình so sánh tương quan giữa khía cạnh vật lý này với quá trình hình thành một phẩm chất bổ sung của một nhân sự, tôi nhận thấy có nhiều nét tương đồng.

Thứ nhất: Cần có những bước đánh giá ở cấp độ nhỏ nhất về khả năng đáp ứng và thay đổi. Nếu không phát hiện một chút dấu hiệu khả quan nào về tố chất này ở người đó thì cho qua, có sao dùng vậy hoặc tìm nhân sự thay thế sớm. Quá trình nóng chảy và mồi chẳng thể hình thành được một phẩm chất mới trên những nhân sự không có khả năng điều chỉnh. (Tỷ lệ thành công dưới 10%/ tổng nhân sự tìm kiếm).

Thứ nhì: Đưa vào một môi trường phù hợp, đủ khó và áp lực. Một dự án hay một vị trí lãnh đạo, chịu trách nhiệm cuối cùng và đòi hỏi phải có tố chất “Seed Crystal” đó mới thành công được. Môi trường có ý nghĩa sức ép, buộc người đó phải thay đổi mới có thể thành công.

Thứ ba: Cấy Seed Crystal, tức cần có một người đá cặp, một người dẫn dắt hay một trợ lý có thế mạnh tuyệt đối về tố chất mồi. Quá trình này cần một thời gian đủ dài để Seed Crystal tác động và ảnh hưởng lên người đó, giúp người đó hình thành mỗi ngày một chút ở cấp độ phân tử. Rất kiên nhẫn và duy trì cho đến khi đạt được về lượng như mong muốn, khi đó cũng sẽ đạt được về chất.

***

Thực sự chỉ khi nào, đủ yêu và đủ quyết tâm thì mới có thể áp dụng cách làm kiên nhẫn này. Lựa chọn vẫn hay hơn là nỗ lực, nên cách tốt nhất vẫn là tìm kiếm sự phù hợp hơn là phải nỗ lực thay đổi.

Và đó cũng có thể là lý do cổ nhân nói “May mắn lớn nhất đời người là gặp được người đưa mình lên một nền tảng cao hơn”. Nền tảng đó chính là bổ sung một Seed Crystal.

Happy new year!

01.01.2023